Mimar Sinan veya Koca Mîmâr Sinân Ağa ( Sinaneddin Yusuf - Abdulmennan oğlu Sinan) Osmanlı mimarıdır.

Sinaneddin Yusuf , Kayseri'nin Agrianos (bugün Ağırnas) köyünde hristiyan ( Ermeni veya Rum olarak doğmuştur. 1511'de Yavuz Sultan Selim zamanında devşirme olarak İstanbul'a gelmiş yeniçeri ocağına alınmıştır.

"""Bu değersiz kul , Sultan Selim Hanın saltanat bahçesinin devşirmesi olup , Kayseri sancağından oğlan devşirilmesine ilk defa o zaman başlanmıştı. Acemi oğlanlar arasından sağlam karakterlilere uygulanan kurallara bağlı olarak kendi isteğimle dülgerliğe seçildim. Ustamın eli altında , tıpkı bir pergel gibi ayağım sabit olarak merkez ve çevreyi gözledim. Sonunda yine tıpkı bir pergel gibi yay çizerek , görgümü artırmak için diyarlar gezmeye istek duydum.

Bir zaman padişah hizmetinde Arap ve Acem ülkelerinde gezip tozdum. Her saray kubbesinin tepesinden ve her harabe köşesinden bir şeyler kaparak bilgi, görgümü artırdım. İstanbula dönerek zamanın ileri gelenlerinin hizmetinde çalıştım ve yeniçeri olarak kapıya çıktım """
Tezkiretü'l Bünyan ve Tezkiretü'l Ebniye [13]

Yeniçerilik Dönemi

Abdulmennan oğlu Sinan , Mimar olarak Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferine katıldı. 1521 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın Belgrad Seferine Yeniçeri olarak katıldı. 1522’de Rodos Seferine ve Belgrad Seferine Atlı Sekban olarak katılıp, 1526 Mohaç Meydan Muharebesi'nden sonra, gösterdiği yararlıklar sebebiyle takdir edilerek Acemi Oğlanlar Yayabaşılığına (Bölük Komutanı) terfi ettirildi.Sonraları Zemberekçibaşı ve Başteknisyen oldu.

1533 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın İran Seferi sırasında Van Gölü'nde karşı sahile gitmek için Mimar Sinan iki haftada üç adet kadırga yapıp donatarak büyük itibar kazandı. İran Seferinden dönüşte, Yeniçeri Ocağında itibarı yüksek olan Hasekilik rütbesi verildi. Bu rütbeyle, 1537 Korfu, Pulya ve 1538 Moldavya seferlerine katıldı. 1538 yılındaki Karaboğdan Seferinde ordunun Prut Nehri'ni geçmesi için köprü gerekmiş bataklık alanda günlerce uğraşılmasına karşın köprü kurulamamış görev Kanuni'nin veziri Damat Çelebi Lütfi Paşa'nın emriyle Abdulmennan oğlu Sinan'a verilmiştir.

""" Hemen adı geçen suyun üstüne bir güzel köprünün yapımına başladım. 10 günde yüksek bir köprü yaptım. İslam ordusu ile bütün canlıların şahı , sevinçle geçtiler """
Tezkiretü'l Bünyan ve Tezkiretü'l Ebniye [13]

Köprünün yapımından sonra Abdulmennan oğlu Sinan 17 yıllık yeniçerilik hayatından sonra 40 yaşında Başmimarlık görevine atanır.

""" Yeniçeri ocağındaki yolumdan ayrılacak olma düşüncesi elem verse de sonunda yine mimarlığın camiler inşa edip birçok dünya ve ahret muradına vesile olacağını düşünüp kabul ettim """
Tezkiretü'l Bünyan ve Tezkiretü'l Ebniye [13]

Başmimarlık Dönemi

1538 yılında Hassa başmimarı olan Sinan , baş mimarlık görevini I. Süleyman,II. Selim ve III. Murat zamanında 40 yıl süre ile yapmıştır.

Mimar Sinan’ın, Mimarbaşılığa getirilmeden evvel yaptığı üç eser dikkat çekicidir. Bunlar: Halep’te Husreviye Külliyesi, Gebze’de Çoban Mustafa Külliyesi ve İstanbul’da Hürrem Sultan için yapılan Haseki Külliyesidir. Halep’teki Hüsreviye Külliyesinde, tek kubbeli cami tarzı ile, bu kubbenin köşelerine birer kubbe ilave edilerek yan mekanlı cami tarzı birleştirilmiş ve böylece Osmanlı mimarlarının İznik ve Bursa’daki eserlerine uyulmuştur. Külliyede ayrıca, avlu, medrese, hamam, imaret ve misafirhane gibi kısımlar bulunmaktadır. Gebze’deki Çoban Mustafa Paşa Külliyesinde renkli taş kakmalar ve süslemeler görülür. Külliyede cami, türbe ve diğer unsurlar ahenkli bir tarzda yerleştirilmiştir. Mimar Sinan’ın İstanbul’daki ilk eseri olan Haseki Külliyesi, devrindeki bütün mimari unsurları taşımaktadır. Cami, medrese, sübyan mektebi, imaret, darüşşifa ve çeşmeden oluşan külliyede cami, diğer kısımlardan tamamen ayrıdır.

Mimar Sinan’ın Mimarbaşı olduktan sonra verdiği üç büyük eser, onun sanatının gelişmesini gösteren basamaklardır. Bunların ilki İstanbul'daki Şehzade Camii ve külliyesidir. Dört yarım kubbenin ortasında merkezi bir kubbe tarzında inşa edilen Şehzade Camii, daha sonra yapılan bütün camilere örnek teşkil etmiştir.

Süleymaniye Camii, Mimar Sinan’ın İstanbul’daki en muhteşem eseridir. Kendi tabiriyle kalfalık döneminde, 1550-1557 yılları arasında yapılmıştır.

Mimar Sinan’ın en büyük eseri ise, seksen yaşında yaptığı ve "ustalık eserim" diye takdim ettiği, Edirne’deki Selimiye Camiidir (1575).

Mimar Sinan, Mimarbaşı olduğu sürece birbirinden çok değişik konularla uğraştı. Zaman zaman eskileri restore etti. Bu konudaki en büyük çabalarını Ayasofya için harcadı. 1573’te Ayasofya’nın kubbesini onararak çevresine, takviyeli duvarlar yaptı ve eserin bu günlere sağlam olarak gelmesini sağladı. Eski eserlerle abidelerin yakınına yapılan ve onların görünümlerini bozan yapıların yıkılması da onun görevleri arasındaydı. Bu sebeplerle Zeyrek Camii ve Rumeli Hisarı civarına yapılan bazı ev ve dükkanların yıkımını sağladı.

İstanbul caddelerinin genişliği, evlerin yapımı ve lağımların bağlanmasıyla uğraştı. Sokakların darlığı sebebiyle ortaya çıkan yangın tehlikesine dikkat çekip bu hususta ferman yayınlattı. Günümüzde bile bir problem olan İstanbul’un kaldırımlarıyla bizzat ilgilenmesi çok ilgi çekicidir.

Büyükçekmece Köprüsü üzerinde kazılı olan mührü, onun aynı zamanda mütevazı kişiliğini de yansıtmaktadır. Mühür şöyledir:

""" El-fakiru l-Hakir Ser Mimaranı Hassa """
(Değersiz ve muhtac kul, Saray özel mimarlarının başkanı)

Eserlerinin bir kısmı İstanbul’dadır. 1588'de İstanbul'da vefat eden Mimar Sinan, Süleymaniye Camii'nin yanında kendi yaptığı sade türbeye gömüldü.

""" Giçdi bu demde cihandan pir-i mimaran Sinan """
Türbesindeki dua penceresinden

Mimar Sinan Türbesi, İstanbul Müftülüğü'nün sütunlu kapısından çıkınca hemen solda, iki caddenin kesiştiği noktada Fetva Yokuşu sonunda solda, Süleymaniye Camii'nin Haliç duvarının önünde, beyaz taşlı sade bir türbedir.

Eşleri - Çocukları

Suphi Saatçi'ye göre adına düzenlenen vakfiye uyarınca Sinan'ın eşinin adı Mahmut kızı Mihri Hatun'dur. Biri Sinan hayattayken şehit olan oğlu Mehmed diğeri Neslihan ve Ümmühan olmak üzere üç çocuğu vardır. Tarihçi İbrahim Hakkı Konyalı ise beş kızı ve iki oğlu olduğunu yazar. Sinan'ın Gülruh ve Mihri isimli iki eşi olmuştur.

Eserleri

Mimar Sinan 84 cami, 52 mescit, 57 medrese, 7 darül-kurra, 20 türbe, 17 imaret, 3 darüşşifa (hastane), 5 su yolu, 8 köprü, 20 kervansaray, 36 saray, 8 mahzen ve 48 de hamam olmak üzere 365 eser vermiştir. [14]

Camiler

1. İstanbul Süleymâniye Câmii,
2. İstanbul Şehzâdebaşı Câmii,
3. Haseki Camii,
4. Mihrimah Sultan Camii - Edirnekapı
5. Mihrimah Sultan Câmii - Üsküdar’da, iskelede
6. Rüstem Paşa Câmii (Tahtakale’de),
7. Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Kadırga Limanında),
8. Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Azapkapısı’nda),
9. Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Büyükçekmece)
10. Odabaşı Câmii (Yenikapı yakınında),
11. Hamâmî Hâtun Câmii (Sulumanastır’da),
12. Ferruh Kethüdâ Câmii (Balat Kapısı içinde),
13. Kara Camii - Sofya
14. Kazasker İvaz Efendi Camii
15. Kılıç Ali Paşa Camii (Tophane’de),
16. Ahî Çelebi Câmii (İzmir İskelesi yakınında),
17. Ebü’l-Fazl Câmii (Tophâne üstünde),
18. Sinan Paşa Camii (Beşiktaş’ta),
19. Eski Vâlide Câmii (Üsküdar’da),
20. Ferhad Paşa Câmii (Çatalca’da),
21. Drağman Yunus Camii
22. Gazi Ahmet Paşa Camii
23. Hadım İbrahim Paşa Camii
24. Abdurrahman Paşa Camii (Kastamonu, Tosya'da)
25. Molla Çelebi Camii
26. Nişancı Paşa Çelebi Câmii (Kiremitlik’te),
27. Piyale Paşa Camii
28. Rüstem Paşa Câmii - Tahtakale
29. Selimiye Camii - Edirne
30. Zâl Mahmûd Paşa Câmii - Eyüp
31. Çavuşbaşı Camii - Sütlüce
32. İskender Paşa Câmii (Kanlıca’da),
33. Şah Sultan Camii - Eyüp
34. Şehzade Camii - Şehzadebaşı
35. Şehzâde Cihangir Câmii (Tophâne’de),
36. Şemsi Ahmed Paşa Câmii (Üsküdar’da),
37. Osman Şah Vâlidesi Câmii (Aksaray’da),
38. Sultan Bâyezîd Kızı Câmii (Yenibahçe’de),
39. Ahmed Paşa Câmii (Topkapı’da),
40. Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Hafsa’da, Trakya),
41. Sokullu MehmedPaşa Câmii (Burgaz’da),
42. İbrâhim Paşa Câmii (Silivrikapı’da),
43. Bâli Paşa Câmii (Hüsrev Paşa Türbesi yakınında,
44. Hacı Evhad Câmii (Yedikule yakınında),
45. Kazasker Abdurrahmân Çelebi Câmii (Molla Gürânî’de),
46. Mahmûd Ağa Câmii (Ahırkapı yakınında),
47. Hoca Hüsrev Câmii (Kocamustafapaşa’da),
48. Defterdar Süleymân Çelebi Câmii (Üsküplü Çeşmesi yakınında),
49. Yunus Bey Câmii (Balat’ta),
50. Hürrem Çavuş Câmii (Yenibahçe yakınında),
51. Sinan Ağa Câmii (Kâdı Çeşmesi yakınında),
52. Süleymân Subaşı Câmii (Unkapanı’nda),
53. Kasım Paşa Câmii (Tersâne yakınında),
54. Muhiddin Çelebi Câmii (Tophâne’de),
55. Molla Çelebi Câmii (Tophâne Beşiktaş arasında),
56. Çoban Mustafa Paşa Câmii (Gebze’de),
57. Pertev Paşa Câmii (İzmit’te),
58. Rüstem Paşa Câmii (Sapanca’da),
59. Rüstem Paşa Câmii (Samanlı’da),
60. Rüstem Paşa Câmii (Bolvadin’de),
61. Rüstem Paşa Câmii (Rodoscuk’ta),
62. Mustafa Paşa Câmii (Bolu’da),
63. Ferhad Paşa Câmii (Bolu’da),
64. Mehmed Bey Câmii (İzmit’te),
65. Osman Paşa Câmii (Kayseri’de),
66. Hacı Paşa Câmii (Kayseri’de),
67. Cenâbî Ahmed Paşa Câmii (Ankara’da),
68. Lala Mustafa Paşa Câmii (Erzurum’da),
69. Sultan Alâeddin Selçûkî Câmiinin (Çorum’da) yenilenmesi,
70. Abdüsselâm Câmiinin (İzmit’te)yenilenmesi,
71. Kiliseden dönme Eski Câminin (İznik’te)Sultan Süleymân tarafından yeniden yaptırılması,
72. Hüsreviye (Hüsrev Paşa)Câmii (Haleb’de),
73. Sultan Murâd Câmii (Manisa’da),
74. Orhan Câmiinin (Kütahya’da)yenilenmesi,
75. Kâbe-i şerîfin kubbelerinin tâmiri,
76. Hüseyin Paşa Câmii (Kütahya’da),
77. Sultan Selim Câmii (Karapınar’da),
78. Sultan Süleymân Câmii (Şam, Gök Meydanda),
79. Taşlık Câmii (Mahmûd Paşa için, Edirne’de),
80. Defterdar Mustafa Çelebi Câmii (Edirne’de),
81. Haseki Sultan Câmii (Edirne, Mustafa Paşa Köprüsü başında),
82. Cedid Ali Paşa Câmii (Babaeski’de),
83. Semiz Ali Paşa Câmii (Ereğli’de),
84. Bosnalı MehmedPaşa Câmii (Sofya’da),
85. Sofu MehmedPaşa Câmii (Hersek’te),
86. Maktul Mustafa Paşa Câmii (Budin’de),
87. Firdevs Bey Câmii (Isparta’da),
88. Memi Kethudâ Câmii (Ulaşlı’da),
89. Tatar Han Câmii (Kırım, Gözleve’de),
90. Vezir Osman Paşa Câmii (Tırhala’da),
91. Rüstem Kethüdâsı Mehmed Bey Câmii (Tırhala’da),
92. Mesih Mehmed Paşa Câmii (Yenibahçe’de).

Medreseler

1. Sultan Süleymân Medresesi (Mekke’de),
2. Süleymâniye Medreseleri (İstanbul’da),
3. Yavuz Sultan Selim Medresesi (Halıcılar Köşkünde),
4. Sultan Selim Medresesi (Edirne’de),
5. Sultan Süleymân Medresesi (Çorlu’da),
6. Şehzâde Sultan Mehmed Medresesi (İstanbul’da),
7. Haseki Sultan Medresesi (Avratpazarı’nda),
8. Vâlide Sultan Medresesi (Üsküdar’da),
9. Kahriye Medresesi (Sultan Selim yakınında),
10. Mihrimah Sultan Medresesi (Üsküdar’da),
11. Mihrimah Sultan Medresesi (Edirnekapı’da),
12. MehmedPaşa Medresesi (Kadırga’da),
13. MehmedPaşa Medresesi (Eyüp’te),
14. Osman Şah Vâlidesi Medresesi (Aksaray yakınında),
15. Rüstem Paşa Medresesi (İstanbul’da),
16. Ali Paşa Medresesi (İstanbul’da), 17i.lşiplş.ml.çmö)AhmedPaşa Medresesi (Topkapı’da),
17. Sofu MehmedPaşa Medresesi (İstanbul’da),
18. İbrâhim Paşa Medresesi (İstanbul’da),
19. Sinân Paşa Medresesi (Beşiktaş’ta),
20. İskender Paşa Medresesi (Kanlıca’da),
21. Kasım Paşa Medresesi,
22. Ali Paşa Medresesi (Babaeski’de),
23. Mısırlı Mustafa Paşa Medresesi (Gebze’de),
24. Ahmed Paşa Medresesi (İzmit’te),
25. İbrâhim Paşa Medresesi (Îsâ Kapısında),
26. Şemsi Ahmed Paşa Medresesi (Üsküdar’da),
27. Kapı Ağası Mahmûd Ağa Medresesi (Ahırkapı’da),
28. Kapıağası Câfer Ağa Medresesi (Soğukkuyu’da),
29. Ahmed Ağa Medresesi (Çapa’da),
30. Hâmid Efendi Medresesi (Filyokuşu’nda),
31. Mâlûl Emir Efendi Medresesi (Karagümrük’te),
32. Ümm-i Veled Medresesi (Karagümrük’te),
33. Üçbaş Medresesi (Karagümrük’te),
34. Kazasker Perviz Efendi Medresesi (Fâtih’te),
35. Hâcegizâde Medresesi (Fâtih’te),
36. Ağazâde Medresesi (İstanbul’da),
37. Yahya Efendi Medresesi (Beşiktaş’ta),
38. Defterdar Abdüsselâm Bey Medresesi (Küçükçekmece’de),
39. Tûtî Kâdı Medresesi (Fâtih’te),
40. Hakîm Mehmed Çelebi Medresesi (Küçükkaraman’da),
41. Hüseyin Çelebi Medresesi (Çarşamba’da),
42. Şahkulu Medresesi (İstanbul’da),
43. Emin Sinân Efendi Medresesi (Küçükpazar’da),
44. Yunus Bey Medresesi (Draman’da),
45. Karcı Süleyman Bey Medresesi,
46. Hâcce Hâtun Medresesi (Üsküdür’da),
47. Defterdar Şerifezâde Medresesi (Kâdıçeşmesi’nde),
48. Kâdı Hakîm Çelebi Medresesi (Küçükkaraman’da),
49. Kirmasti Medresesi,
50. Sekban Ali Bey Medresesi (Karagümrük’te),
51. Nişancı MehmedBey Medresesi (Altımermer’de),
52. Kethüdâ Hüseyin Çelebi Medresesi (SultanSelim’de),
53. Gülfem Hâtun Medresesi (Üsküdar’da),
54. Hüsrev Kethüdâ Medresesi (Ankara’da),
55. Mehmed Ağa Medresesi (Çatalçeşme’de).

Külliyeler

1. Haseki Külliyesi
2. Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi

Dârülkurrâlar

1. SultanSüleymanHanDârülkurrâası (İstanbul’da),
2. Vâlide Sultan Dârülkurrâsı (Üsküdar’da),
3. Hüsrev Kethüdâ Dârülkurrâsı (İstanbul’da),
4. Mehmed Paşa Dârülkurrâsı (Eyüp’te),
5. Müftü Sa’di Çelebi Dârülkurrâsı (Küçükkaraman’da),
6. Sokullu MehmedPaşa Dârülkurrâsı (Eyüp’te),
7. Kâdızâde Efendi Dârülkurrâsı (Fâtih’te).

Türbeler

1. Yahya Efendi Türbesi (Beşiktaş’ta),
2. Barbaros Hayreddin Paşa Türbesi (Beşiktaş’ta),
3. Arap AhmedPaşa Türbesi (Fındıklı’da),
4. Sultan Süleymân Türbesi (Süleymaniye’de),
5. Şehzâde Sultan MehmedTürbesi (Şehzâdebaşı’nda),
6. SultanSelim Türbesi (Ayasofya civârında),
7. Hüsrev Paşa Türbesi (Yenibahçe’de),
8. ŞehzâdelerTürbesi (Ayasofya’da),
9. Vezir-i âzam RüstemPaşa Türbesi (Şehzâde Türbesi yakınında),
10. Ahmed Paşa Türbesi (Eyüp’te),
11. MehmedPaşa Türbesi (Topkapı’da),
12. Çocukları için inşâ ettiği türbe,
13. Siyavuş Paşa Türbesi (Eyüp’te),
14. Siyavuş Paşanın çocukları için yapılan türbe (Eyüp’te),
15. Zâl Mahmûd Paşa Türbesi (Eyüp’te),
16. Şemsi Ahmed Paşa Türbesi (Üsküdar’da),
17. Kılıç Ali Paşa Türbesi (Tophâne’de),
18. Pertev Paşa Türbesi (Eyüp’te),
19. Şâh-ı Hûban Türbesi (Üsküdar’da,
20. Haseki Hürrem Sultan Türbesi (Süleymaniye’de).

İmâretler

1. SultanSüleymân İmâreti (Süleymaniye’de),
2. Haseki Sultan İmâreti (Mekke’de),
3. Haseki Sultan İmâreti (Medîne’de),
4. Mustafa Paşa Köprüsü başında bir imâret (Edirne’de),
5. SultanSelim İmâreti (Karapınar’da),
6. SultanSüleymân İmâreti (Şam’da),
7. Şehzâde Sultan Mehmed İmâreti (İstanbul’da),
8. SultanSüleymân İmâreti (Çorlu’da),
9. Vâlide Sultan İmâreti (Üsküdar’da),
10. Mihrimah Sultan İmâreti (Üsküdar’da),
11. Sultan Murâd İmâreti (Manisa’da),
12. Rüstem Paşa İmâreti (Rodoscuk’ta),
13. Rüstem Paşa İmâreti (Sapanca’da),
14. MehmedPaşa İmâreti (Burgaz’da),
15. MehmedPaşa İmâreti (Hafsa’da),
16. Mustafa Paşa İmâreti (Gebze’de),
17. MehmedPaşa İmâreti (Bosna’da).

Dârüşşifâlar

1. SultanSüleymân Dârüşşifâsı (Süleymaniye’de),
2. Haseki Sultan Dârüşşifâsı (Haseki’de),
3. Vâlide Sultan Dârüşşifâsı (Üsküdar’da)

Su Yolları Kemerleri

1. Bend Kemeri (Kağıthâne’de),
2. Uzun Kemer (Kemerburgaz’da),
3. Mağlova Kemeri(Kemerburgaz’da),
4. Gözlüce Kemer (Cebeciköy’de),
5. Müderris köyü yakınındaki kemer (Kemerburgaz’da).
6. Kırık Kemer

Köprüler

1. Büyük çekmece Köprüsü,
2. Silivri Köprüsü,
3. Mustafa Paşa Köprüsü (Meriç üzerinde),
4. Sokullu Mehmed Paşa Köprüsü (Tekirdağ’da),
5. Odabaşı Köprüsü (Halkalıpınar’da),
6. Kapıağası Köprüsü (Harâmidere’de),
7. MehmedPaşa Köprüsü (Sinanlı’da),
8. Vezir-i âzam Mehmed Paşa (Mostar) Köprüsü (Bosna’da, Vişigrad kasabasında).
9. Drina Köprüsü
10. Kanuni Sultan Süleyman Köprüsü

Kervansaraylar

1. Kervansaray (Sultan Süleymân İmâreti yakınında),
2. Kervansaray (Büyükçekmece’de),
3. RüstemPaşa Kervansarayı (Rodosçuk’ta),
4. KebecilerKervansarayı (Bitpazarı’nda),
5. Rüstem Paşa Kervansarayı (Galata’da),
6. Ali Paşa Kervansarayı (Bursa’da),
7. Ali Paşa Kervansarayı (Bitpazarı’nda),
8. Pertev Paşa Kervansarayı (Vefâ’da),
9. Mustafa Paşa Kervansarayı (Ilgın’da),
10. Rüstem Paşa Kervansarayı (Sapanca’da),
11. Rüstem Paşa Kervansarayı (Samanlı’da),
12. Rüstem Paşa Kervansarayı (Karışdıran’da),
13. RüstemPaşa Kervansarayı (Akbıyık’ta),
14. Rüstem Paşa Kervansarayı (Karaman Ereğlisi’nde),
15. Hüsrev Kethüdâ Kervansarayı (İpsala’da)
16. MehmedPaşa Kervansarayı (Hafsa’da),
17. Mehmed Paşa Kervansarayı (Burgaz’da),
18. RüstemPaşa Kervansarayı (Edirne’de),
19. Ali Paşa Çarşısı ve Kervansarayı (Edirne’de),
20. İbrâhim Paşa Kervansarayı (İstanbul’da).

Saraylar

1. Saray-ı atîk tâmiri (Beyazıt’ta),
2. Saray-ı cedîd-i hümâyûn tâmiri (Topkapı’da),
3. Üsküdar Sarayının tâmiri (Üsküdar’da),
4. Galatasarayın eski yerine yeniden inşâsı (Galatasaray’da),
5. Atmeydanı Sarayının yeniden inşâsı (Atmeydanı’nda),
6. İbrâhim Paşa Sarayı (Atmeydanı’nda),
7. Yenikapı Sarayının yeniden inşâsı (Silivrikapı’da),
8. Kandilli Sarayının yeniden inşâsı (Kandilli’de),
9. Fenerbahçe Sarayının yeniden inşâsı (Fenerbahçe’de),
10. İskender Çelebi Bahçesi Sarayının yeniden inşâsı (İstanbul şehir dışında),
11. Halkalı Pınar Sarayının yeniden inşâsı (Halkalı’da),
12. Rüstem Paşa Sarayı (Kadırga’da),
13. MehmedPaşa Sarayı (Kadırga’da),
14. Mehmed Paşa Sarayı (Ayasofya yakınında),
15. MehmedPaşa Sarayı (Üsküdar’da),
16. Rüstem Paşa Sarayı (Üsküdür’da),
17. Siyavuş Paşa Sarayı (İstanbul’da),
18. Siyavuş Paşa Sarayı (Üsküdar’da),
19. Siyavuş Paşa Sarayı (yine Üsküdar’da),
20. Ali Paşa Sarayı (İstanbul’da),
21. AhmedPaşa Sarayı (Atmeydanı’nda),
22. Ferhad Paşa Sarayı (Bâyezîd civârında),
23. Pertev Paşa Sarayı (Vefâ Meydanında),
24. SinânPaşa Sarayı (Atmeydanı’nda),
25. Sofu MehmedPaşa Sarayı (Hocapaşa’da),
26. Mahmûd Ağa Sarayı (Yenibahçe’de),
27. MehmedPaşa Sarayı (Halkalı yakınında Yergöğ’de),
28. Şâh-ı Hûbân Kadın Sarayı (Kasımpaşa Çeşmesi yakınında),
29. Pertev Paşa Sarayı (şehrin dışında),
30. AhmedPaşa Sarayı (şehrin dışında),
31. AhmedPaşa Sarayı (Taşra Çiftlik’te),
32. AhmedPaşa Sarayı (Eyüp’te),
33. Ali Paşa Sarayı (Eyüp’te),
34. MehmedPaşa Sarayı (şehrin dışında, Rüstem Çelebi Çiftliğinde),
35. Mehmed Paşa Sarayı (Bosna’da),
36. Rüstem Paşa Sarayı (İskender Çelebi Çiftliğinde).

Mahzenler

1. Buğday mahzeni (Galata Köşesinde),
2. Zift Mahzeni (Tersâne-i Âmirede),
3. Anbar (sarayda),
4. Anbar (Has Bahçe Yalısında),
5. Mutbak ve kiler (sarayda),
6. Mahzen (Unkapanı’nda),
7. İki adet anbar (Cebehâne yakınında),
8. Kurşunlu Mahzen (Tophâne’de).

Hamamlar

1. Sultan Süleymân Hamamı (İstanbul’da),
2. Sultan Süleymân Hamamı (Kefe’de),
3. Üç Kapılı Hamam (Topkapısarayında),
4. Üç Kapılı Hamam (Üsküdar Sarayında),
5. Haseki Sultan Hamamı (Ayasofya yakınında),
6. Haseki Sultan Hamamı (Bahçekapı’da),
7. Haseki Sultan Hamamı (Yahudiler içinde),
8. Vâlide SultanHamamı (Üsküdar’da),
9. Vâlide SultanHamamı (Karapınar’da),
10. Vâlide SultanHamamı (Cibâli Kapısında),
11. Mihrimah SultanHamamı (Edirnekapı’da),
12. Lütfi Paşa Hamamı (Yenibahçe’de),
13. MehmedPaşa Hamamı (Galata’da),
14. MehmedPaşa Hamamı (Edirne’de),
15. Kocamustafapaşa Hamamı (Yenibahçe’de),
16. İbrâhim Paşa Hamamı (Silivrikapı’da),
17. Kapıağası Yâkub Ağa Hamamı (Sulumanastır’da),
18. Sinân Paşa Hamamı (Beşiktaş’ta),
19. Molla Çelebi Hamamı (Fındıklı’da),
20. Kaptan Ali Paşa Hamamı (Tophâne’de),
21. Kaptan Ali Paşa Hamamı (Fenerkapı’da),
22. Müfti Ebüssü’ûd Efendi Hamamı (Mâcuncu Çarşısında),
23. Mîrmirân Kasımpaşa Hamamı (Hafsa’da),
24. Merkez Efendi Hamamı (Yenikapı dışında),
25. Nişancı Paşa Hamamı (Eyüp’te),
26. Hüsrev Kethüdâ Hamamı (Ortaköy’de),
27. Hüsrev Kethüdâ Hamamı (İzmit’te),
28. Hamam (Çatalca’da),
29. RüstemPaşa Hamamı (Sapanca’da),
30. Hüseyin Bey Hamamı (Kayseri’de),
31. Sarı Kürz Hamamı (İstanbul’da),
32. Hayreddin Paşa Hamamı (Zeyrek’te),
33. Hayreddin Paşa Hamamı (Karagümrük’te),
34. Yâkub Ağa Hamamı (Tophâne’de),
35. Haydar Paşa Hamamı (Zeyrek’te),
36. İskender Paşa Hamamı,
37. Odabaşı Behruzağa Hamamı (Şehremini’de),
38. Kethüdâ Kadın Hamamı (Akbaba’da),
39. Beykoz Hamamı,
40. Emir Buhârî Hamamı (Edirnekapı dışında),
41. Hamam (Eyüp’te),
42. Dere Hamamı (Eyüp’te),
43. Sâlih Paşazâde Hamamı (Yeniköy’de),
44. Sultan Süleymân Hamamı (Mekke’de),
45. HayreddinPaşa Hamamı (Tophâne’de),
46. Hayreddin Paşa Hamamı (Kemeraltı’nda),
47. Rüstem Paşa Hamamı (Cibâli’de),
48. Vâlide Sultan Hamamı (Üsküdar’da)